Anne Strand står midt på golvet og klappar bestemt i hendene. Rundt henne er tre rader med bur, der vaktlane nett har stemt i ein aldri så liten korsong. Sjølv om det strengt tatt er overraskande lite lyd frå dei hundrevis av vaktlane som står her inne, så blir det heilt roleg med ein gong Anne klappar i hendene. Ho snur seg og smiler.
— Dei har lært det der ja, seier ho og kikkar rundt seg. Sjølv om ho kallar ektemannen Harald for bonden er ho sjølv den som brukar mest tid saman med vaktlane. Dette er hennar bord. Ho fortel levande om korleis dei utviklar sitt eige fòr, mest for å unngå unødvendig sjukdom og for at dyra skal ha best mogleg utvikling dei korte vekene før dei blir slakteklare. Bura her inne har dei og bygd sjølv for å få god oversikt over fuglane, og for at vaktlane skal trivast godt. Eg har til og med hatt klassisk musikk her inne, det likar dei godt, Harald trudde sikkert eg var blitt sprø då, seier ho og ler medan ho raskt kikkar ned i kassane med dei minste vaktlane, dei som framleis ligg under raude varmelamper.
Vaktelegg ligg i ei spesiell rugemaskin, der dei nyfødde vaktlane og får ligge i ro dei første døgna etter at egga er klekka, så blir dei flytta over i bur. Vaktlane er 8–9 veker gamle når dei er slakteklare, då har dei ei slaktevekt på om lag 220 gram. Denne dagen er Anne nett ferdig med slakting av 120 vaktlar, ho viser veg inn eit nyvaska slakteri der fuglane blir tatt livet av i ein gassomn, før dei blir voksa og ribba. Hjarta blir tatt vare på, dette er delikatesse for mange restaurantar. Nokre av vaktlane blir leverte med hovud og føter slik at kokkane kan koke god kraft, andre utan. Anne har med seg hjelp i slaktinga, elles tar ho seg av utkøyring kvar veke av dei populære råvarene, som blant anna står på menyen hjå Restaurant Renaa i Stavanger. Det står respekt av å kome på bordet hjå ein ekte Michelin-restaurant. Ryfylke Vaktel har til og med levert varer til Slottet. Mange kjenner nok også igjen Ryfylke Vaktel frå finalelista til Det norske Måltid både i 2012, 2015 og i 2017.
– Du skulle sett oss første gongen TV2 ringte og fortalte me var komne til finalen i Det norske Måltid. Me visste jo ikkje kva det handla om eingong. Plutseleg sto Heine Totland på døra her og skulle lage reportasje om oss, då byrja det å demre litt, seier Anne og ristar på hovudet.
– Vaktelkjøtet er populært, mange meiner det minner om både vilt og kylling i smaken. Etterspørselen etter desse råvarene er absolutt der, men me kjem aldri til å produsere i store mengder. Dette skal vere litt eksklusivt, meiner Anne og Harald Strand.
Historia starta med 60 vaktlar i eit lite uthus på garden, så flytta dei over på loftet i fjøset og dobla talet på høner. No har dei dobla det talet igjen.
– Når me var her på loftet produserte me berre vaktelegg, og etterspørselen eksploderte. Då var det berre å satse eigentleg, slår ekteparet fast. Dermed innreia dei det gamle sauehuset på garden til vaktelbur og auka på med høner. I dag har dei 200 høner som verp dei populære, men små egga. Samstundes har dei om lag 1500 vaktlar som blir slakta. Totalt har dei kapasitet til å ha 2500 høner.
– Det er klart me har lyst til å leve godt på dette, i tillegg til oppdrett av Mangalitsa-grisene som me og har byrja med. Og det kjem seg, så langt i år har me hatt ei auke i omsetnaden på 50 prosent, samanlikna med i fjor.
– Men enkelt er det ikkje, hadde det vore enkelt å få til slike gründerprosjekt så hadde alle gjort det, slår Harald fast.
Sjølv jobbar han som leiar for mekanisk ingeniøravdeling i antennefabrikken Comrod på Tau, i tillegg til at han er linjedommar i Eliteserien i fotball. Ikkje overraskande har paret laga ein eigen kunstgrasbane i kjellaren, mest for dei fotballgalne barna, men og til foreldra og ikkje minst for å ha ein stad der ein kan ta freistande reklamefoto av vaktlane. Anne, som er frå Lyngdal, er utdanna vernepleiar men arbeider i dag fulltid på garden. Dei to barna, Teo (13) og Tonje (15) er òg gode til å hjelpe til.
– Dei har liksom funne kvar sin plass her, medan Tonje er med meg hjå vaktlane er Theo med faren hjå grisene. Det passar fint, meiner Anne.
Harald ryggar inn fire-hjulingen som er lasta med frukt som dei har henta frå dei lokale butikkane. Frukt som elles hadde blitt kasta er nemleg snadder-mat for dei 80 slaktegrisane av rasen Mangalitsa som bøndene på Strand no satsar på. I tillegg til frukta et dei røter, gras, buskar, brød og litt kraftfór.
– Grisene går ute heile året, og er kjende for håra som liknar på ull, og den saftige og gode smaken der feittet nesten smeltar inn i kjøtet, seier Harald.
– Til og med eg som ikkje likar så godt verken kjøt eller feitt syns denne smaken er fantastisk, fortel Anne og peikar på at dei allereie er i gang med å få til nokre betre inngjerdingar for grisene, slik at dei unngår at dei bryt seg over.
— Vaktelkjøtet er populært, mange meiner det minner om både vilt og kylling i smaken.
[Anne og Harald Strand]
– Og du kan jo vere sikker på at Harald er vekk-reist når dei kjem seg over gjerdet, me kan ikkje ha det slik, seier Anne mens Harald smiler lurt.
Ekteparet på Tau likar å skape ting, kanskje finn dei snart på noko nytt. Kva med fasan? Det kunne vere spanande, meiner dei. Men i same slengen slår dei fast at det må vere skikkeleg det dei held på med og det dei produserer. Det skal vere kvalitet og det skal vere eksklusivt, og då kan ein ikkje prøve med for mykje på ein gong. Eit par frå Hjelmeland svingar bilen opp mot det vesle kjøleskåpet som fungerer som ein gardsbutikk, der kan ein få kjøpe vaktelkjøt, vaktelegg, og vanlege egg frå ein nabobonde. Men desse er tydelegvis interessert i grisekjøt, og i løpet av ein liten prat på tunet har Harald selt unna ein halv gris.
– Me har ein del besøk i gardsbutikken her, både frå dei som bur her og dei som reiser forbi. Det som er litt rart er at det er mange utanlandske turistar innom, dei er stadig på leit etter lokale og unike produkt som dei ynskjer å ta med seg heim.
– Det bør me satse meir på, slår Anne fast. ■
